Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας

Από το 1977, η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας (πρώην Διεύθυνση Οικογενειακών Σχέσεων) του ΙΥΠ εφαρμόζει προγράμματα έρευνας, έρευνας-δράσης, εκπαίδευσης επαγγελματιών και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών με σκοπό τη μελέτη της ενδο-οικογενειακής βίας (ενεργητικής και παθητικής) απέναντι στα παιδιά καθώς και την πρόληψη της θυματοποίησής του.
Λόγω της εξειδίκευσής της, η Διεύθυνση από το 1988 λειτουργεί και ως Κέντρο Μελέτης και Πρόληψης της Κακοποίησης και Παραμέλησης των Παιδιών, σύμφωνα με την υπ' αριθμ 2350/14-11-88 Απόφαση του Υφυπουργού Υγείας και Πρόνοιας. Πιο συγκεκριμένα, έχοντας ως προτεραιότητα τα παιδιά τα οποία υφίστανται βίαιες συμπεριφορές στο οικογενειακό τους περιβάλλον, η Διεύθυνση διεξάγει ποσοτικές και ποιοτικές έρευνες με έμφαση στην πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή πρόληψη.
Προγράμματα πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης.
Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση επαγγελματιών «πρώτης γραμμής».
Ευαισθητοποίηση της ευρύτερης κοινής γνώμης και τροποποίηση των σχετικών κοινωνικών στάσεων και συμπεριφορών.
Σύνδεση ερευνητικών αποτελεσμάτων με την κοινωνική πολιτική μέσα από τα Υπουργεία Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δικαιοσύνης, Δημόσιας Τάξης, προκειμένου να υιοθετηθούν θεσμικά μέτρα και
Συνεργασίες με Ευρωπαϊκούς φορείς για την εκπόνηση Ευρωπαϊκών, διακρατικών, ερευνητικών προγραμμάτων στο πεδίο της παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού.

Παράλληλα, εκπονούνται και διεξάγονται μελέτες με τη μορφή της έρευνας –δράσης διαπραγματεύονται το θέμα των συνεπειών της κακομεταχείρισης στα παιδιά αλλά και στην όλη λειτουργία της οικογένειας, προσφέροντας ταυτόχρονα διαγνωστικές και θεραπευτικές υπηρεσίες.
Διεξάγονται, ακόμα, μελέτες του συστήματος παιδικής προστασίας στην Ελλάδα, μέρος των οποίων ήδη εξελίχθηκαν σε προγράμματα παρέμβασης σε ιδρύματα και στη δημιουργία καινοτόμων δομών.
Αναπτύσσονται, επίσης, καινοτόμα προγράμματα «εκπαίδευσης– δράσης», με κύριο άξονα το πρόγραμμα συμβουλευτικής υποστήριξης επαγγελματιών για την αντιμετώπιση δύσκολων περιπτώσεων ενδό-οικογενειακής βίας προς το παιδί.
Η Διεύθυνση ακολουθώντας τη διεθνή κινητοποίηση για την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών με αφορμή τη Σύμβαση του ΟΗΕ (1989) και τον ελληνικό νόμο (Ν 2101, ΦΕΚ 192/2.12.92), έχει αναπτύξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο πεδίο αυτό.

Έχει, επίσης αναπτύξει Πρόγραμμα – Πλαίσιο για την προαγωγή των δικαιωμάτων των παιδιών στην Ελλάδα και την Ευρώπη, που περιλαμβάνει πλήθος δράσεων ανά την Ελλάδα, σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας βαθμίδας και εμψυχωτές, αλλά και Ευρωπαϊκές συνεργασίες που αφορούν στην κινητοποίηση μέσω πολιτικού lobby με στόχο την ενίσχυση της θέσης των παιδιών ως ξεχωριστής κοινωνικής κατηγορίας στις Συνθήκες της Ε.Ε.
Το εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό πεδίο της Διεύθυνσης περιλαμβάνει εκδόσεις, δημοσιεύσεις, οργάνωση συνεδρίων και σεμιναρίων, παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού και συμμετοχή σε προγράμματα επιμόρφωσης άλλων φορέων.
Η Διεύθυνση λειτουργεί ως Κέντρο Πληροφόρησης για διεθνείς και εθνικούς φορείς σχετικά με θέματα κακοποίησης και δικαιωμάτων του παιδιού όπως και γενικότερα θέματα παιδικής προστασίας.
Στη Διεύθυνση λειτουργεί εξειδικευμένη βιβλιοθήκη ανοικτή σε επαγγελματίες και φοιτητές.
Στα πλαίσια των ανωτέρω, η Δ.Ο.Σ. συμμετέχει σε μια σειρά διεθνείς Οργανισμούς (Συμβούλιο της Ευρώπης, Π.Ο.Υ. κ.λ.π.) και Επιστημονικές Ενώσεις, όπως:

International Society for Prevention of Child Abuse and Neglect (ISPCAN, Chicago, U.SA.)
The European Children’s Network (Euronet, Brussels)
Bureau International Catholique de l’ Εnfance (ΒΙCΕ, Brussels)
European association for the Scientific Study of Residential Care and Fostering (EUSARF, Leuven),
The Bridge Child Care Development Service (London),
Global Initiative to End Physical Punishment, (London),
Βernard van Leer Foundation (Hague).

Τα φαινόμενα της διαπροσωπικής, της ενδό-οικογενειακής βίας και της βίας σε ανηλίκους αποτελούν κρίσιμους κόμβους συνάρθρωσης πολιτικών αγωγής υγείας σε διεθνές επίπεδο. Η κρισιμότητα, δε, αυτή και η επαγρύπνηση των σχετικών Διεθνών Οργανισμών εξυπακούεται στο βαθμό που:

Το 1998 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από βίαιο θάνατο,
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO 2001) υιοθετεί την εκτίμηση ερευνητών ότι η διαπροσωπική βία το 2020 θα ανέλθει από την 19η στην 12η θέση στην λίστα των 30 πιο σημαντικών αιτιών θανάτου παγκόσμια,
Μελέτη στην Σουηδία αναφέρει ότι μια στις πέντε γυναίκες υπήρξε θύμα κακοποίησης κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβικής και παιδικής της ηλικίας,
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO 1999) εκτιμά ότι 40000000 παιδιά στον κόσμο γίνονται θύματα βίας,
Μελέτες σε διάφορες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου εκτιμούν την έκταση του φαινομένου της βίας σε ανηλίκους από 3% έως 29% στα αγόρια και από 7% έως 36% στα κορίτσια.

Η ένταξη της κακοποίησης και παραμέλησης του παιδιού με βάση τη συχνότητα (1-2% στο σύνολο του παιδικού πληθυσμού) και τις ποικιλόμορφες επιπτώσεις της, ως πρόβλημα Δημόσιας Υγείας από τον Π.Ο.Υ. το 1996, δίνει έμφαση στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του θέματος και μέσα από το εκπαιδευτικό έργο. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και οι προσπάθειες προαγωγής της υγείας σε επίπεδο ατόμων και κοινωνιών έθεσαν σε νέες βάσεις την προστασία του παιδιού στο πλαίσιο της οικογένειας. Κύριο μήνυμα της Σύμβασης είναι η θεώρηση του παιδιού ως υποκείμενο δικαιωμάτων και όχι ως αντικείμενο προστασίας. Το δικαίωμα στην προστασία από κάθε μορφή εκμετάλλευσης και το δικαίωμα διαβίωσης σε μία ευτυχισμένη οικογένεια πρέπει να αποτελεί στόχο κάθε ευνομούμενης κοινωνίας.
Το Ι.Υ.Π. ήδη από την ίδρυσή του από τον αείμνηστο Σ. Δοξιάδη και σύμφωνα με το ιδρυτικό του Π.Δ. 867/1979 υπήρξε μια πρωτοποριακή δομή που στηρίχτηκε στις αρχές της διεπιστημονικότητας, του συνδυασμένου κλινικού, ερευνητικού και επιδημιολογικού έργου. Στην παρούσα, δε, φάση, το Ι.Υ.Π. βρίσκεται σε περίοδο επιστημονικής ανασυγκρότησης μετά ιδιαίτερα την μετατροπή του νομικού του καθεστώτος με το Ν. 3370/11.07.05 σε Ερευνητικό Ινστιτούτο του Ν. 1514 εποπτευόμενο από το Υ.Υ.Κ.Α. και το Υπ. Ανάπτυξης (Γ.Γ.Ε.Τ.).
Η Διεύθυνση Οικογενειακών σχέσεων από την ίδρυσή της το 1979 υλοποιεί προγράμματα αναφορικά με το φαινόμενο της κακοποίησης– παραμέλησης των παιδιών στους άξονες:
(α) έρευνα (επιδημιολογική/δημογραφική και κλινική),
(β) αγωγή υγείας και υγειονομική επιμόρφωση –ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού,
(γ) εκπαίδευσης επαγγελματιών,
(δ) συμβουλευτικές-διασυνδετικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες σε δομές και επαγγελματίες και
(ε) παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών.
Λόγω της εξειδίκευσής της, η Διεύθυνση από το 1988 λειτουργεί και ως Κέντρο Μελέτης και Πρόληψης της Κακοποίησης και Παραμέλησης του Παιδιού (Κέντρο Κα-Πα) σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 2350/14-11-88 απόφαση του υφυπουργού Υγείας και Πρόνοιας.
Στα παραπάνω πλαίσια, η Δ.Ο.Σ. με την διεπιστημονική σύνθεσή της συνδυάζει την πολύπλευρη αντιμετώπιση του αντικειμένου της από διαφορετικές επιστημονικές οπτικές (Ψυχιατρική, Κοινωνική Εργασία, Κλινική Ψυχολογία, Κοινωνιολογία, Εγκληματολογία, Ψυχοδυναμική, Επιστήμες Δημόσιας Υγείας, Κοινωνική Ανθρωπολογία).
Αντικείμενο της Δ.Ο.Σ. αποτελούν:
Η μελέτη και προαγωγή των υγιών οικογενειακών σχέσεων και των δικαιωμάτων του παιδιού.

Η μελέτη της Ελληνικής οικογένειας σε ψυχο-κοινωνική κρίση που συνδέεται με τη θυματοποίηση του παιδιού,
Η ανάπτυξη μεθόδων εκτίμησης της γονικής επικινδυνότητας,
Η επιδημιολογική και κλινική προσέγγιση της κακοποίησης και παραμέλησης του παιδιού ως προβλήματος δημόσιας υγείας,
Η ανάπτυξη εφαρμογών πρόληψης στην κοινότητα,
Η προαγωγή της υγείας και των δικαιωμάτων του παιδιού στην οικογένεια, το σχολείο, και την κοινότητα.
Το κύριο έργο της Διεύθυνσης κατανέμεται σε ερευνητικό, κλινικό και εκπαιδευτικό. Το έργο αυτό περιλαμβάνει ποσοτικές μελέτες για τα θέματα της ενδό - οικογενειακής σεξουαλικής παραβίασης, της χρήσης της σωματικής τιμωρίας στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, της αναζήτησης παραγόντων υψηλού κινδύνου για σωματική κακοποίηση και παραμέληση των παιδιών και ποιοτικές μελέτες για την αιμομιξία και την εν γίνει σεξουαλική παραβίαση μέσα στην οικογένεια.
Μέχρι σήμερα η Διεύθυνση εφαρμόζει:
Έρευνες και μελέτες που αφορούν στη σωματική κακοποίηση και παραμέληση των παιδιών, την ενδό - οικογενειακή σεξουαλική παραβίαση, την αιμομιξία, τη χρήση της σωματικής τιμωρίας, τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, τη δυστροφία μη οργανικής αιτιολογίας, τη πρόβλεψη της επικινδυνότητας οικογενειών με προδιάθεση βίας (Bridge ALERT), στην αναζήτηση παραγόντων υψηλού κινδύνου για σωματική κακοποίηση και παραμέληση, στις στάσεις και πρακτικές αντιμετώπισης ομάδων επαγγελματιών, στις επιπτώσεις της ιδρυματικής περίθαλψης στα παιδιά.
Διαγνωστική – θεραπευτική αντιμετώπιση και αποκατάσταση όλων των μορφών παιδικής Κακοποίησης και Παραμέλησης.
 Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού (Ι.Υ.Π.), Ερευνητικό Κέντρο για το παιδί και την οικογένεια, είναι Ν.Π.Ι.Δ., και επιχορηγείται από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Από το 1977, η Διεύθυνση Οικογενειακών Σχέσεων του Ι.Υ.Π. εφαρμόζει προγράμματα έρευνας, έρευνας - δράσης, εκπαίδευσης επαγγελματιών και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών με σκοπό τη μελέτη της ενδο-οικογενειακής βίας (ενεργητικής και παθητικής) απέναντι στα παιδιά καθώς και την πρόληψη της θυματοποίησής του.

Λόγω της εξειδίκευσής της, η Διεύθυνση από το 1988 λειτουργεί και ως Κέντρο Μελέτης και Πρόληψης της Κακοποίησης & Παραμέλησης (Κέντρο ΚαΠα) σύμφωνα με την υπ' αριθμ 2350/14-11-88 Απόφαση του Υφυπουργού Υγείας και Πρόνοιας. Πιο συγκεκριμένα, οι στόχοι πολιτικών / προτεραιότητες που αφορά στα παιδιά τα οποία υφίστανται βίαιες συμπεριφορές στο οικογενειακό τους περιβάλλον, έχουν οδηγήσει τη συγκεκριμένη Διεύθυνση στη διενέργεια ποσοτικών και ποιοτικών ερευνών, με έμφαση στην πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή πρόληψη.

Από το 2007 η Διεύθυνση Οικογενειακών Σχέσεων του Ι.Υ.Π., έχει μετονομαστεί σε Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας.

Δείτε περισσότερα στην Ιστοσελίδα της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ι.Υ.Π. www.ich-mhsw.gr